اصلاح سبک زندگی و کنترل ریسک‌های شغلی، کلید پیشگیری از سرطان است.
دکتر رضا چمن، استاد اپیدمیولوژی، تأکید کرد که تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم و کاهش مواجهه با عوامل محیطی و شغلی می‌تواند به شکل قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد و سلامت عمومی را ارتقا بخشد. رعایت این اصول همراه با پیشگیری و آموزش عمومی از اصلی‌ترین راهکارهای کنترل و کاهش بار این بیماری است.
سرطان یکی از پیچیده‌ترین و جدی‌ترین چالش‌های سلامت در جهان است که همه ساله میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به دلیل رشد و تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌ها، می‌تواند بخش‌های مختلف بدن را درگیر کند. در حالت طبیعی، سلول‌های پیر از بین می‌روند و سلول‌های جدید جایگزین آن‌ها می‌شوند، اما در سرطان این فرآیند مختل شده و سلول‌های غیرطبیعی به تقسیم مداوم خود ادامه می‌دهند و تومور ایجاد می‌کنند. شناخت عوامل خطر، رعایت سبک زندگی سالم و اصلاح محیط‌های کاری می‌تواند نقش بسزایی در پیشگیری از این بیماری داشته باشد.
به گزارش وبدا، دکتر رضا چمن، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، با اشاره به اهمیت تغییر سبک زندگی و کاهش مواجهه‌های محیطی و شغلی در کاهش بار بیماری، تأکید کرد که پایبندی به اصول پیشگیری می‌تواند روند ابتلا به سرطان را به شکل قابل توجهی کاهش دهد. وی افزود که شناخت علائم اولیه، پرهیز از عوامل خطر و کاهش تماس با مواد زیان‌بار محیطی و شغلی، از مهم‌ترین راهکارهای مؤثر در پیشگیری از سرطان است.
سرطان در مردان و زنان به شکل‌های متفاوتی بروز می‌کند. بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک، سرطان‌های شایع در مردان شامل پروستات، روده بزرگ، معده، کبد و ریه هستند و در زنان شامل سرطان پستان، ریه، دهانه رحم، معده و کولورکتال می‌شوند. دکتر چمن افزود که توجه به علائم هشداردهنده، مانند کاهش وزن بی‌دلیل، نفخ مداوم، خونریزی‌های غیرمعمول، تغییرات پوستی، مشکل در بلع، وجود خون در مدفوع، درد استخوان، سرفه مزمن، گرفتگی صدا و توده یا برآمدگی غیرعادی، ضروری است و باید توسط پزشک بررسی شود.
وی تأکید کرد که عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند، از جمله مصرف دخانیات و مواجهه با دود دست دوم، سابقه خانوادگی و زمینه ژنتیکی، اضافه‌وزن و چاقی، مصرف الکل، ابتلا به ویروس‌های هپاتیت B و HPV، تماس با مواد شیمیایی سرطان‌زا مانند آزبست، بنزن و آرسنیک و همچنین قرار گرفتن در معرض پرتوهای مضر، از جمله نور خورشید و اشعه رادیواکتیو. علاوه بر این، برهم خوردن تعادل هورمونی نیز می‌تواند به افزایش خطر ابتلا به سرطان منجر شود.
نقش محیط‌های کاری در افزایش ریسک سرطان نیز بسیار قابل توجه است. برخی مشاغل به دلیل مواجهه مداوم با گرد و غبار صنعتی، بخارات و دودهای شیمیایی، گازهای خطرناک، فلزات سنگین و کار در محیط‌های با تهویه نامناسب، احتمال بروز سرطان را در افراد افزایش می‌دهند. مطالعات هم‌گروهی که جمعیت‌های بزرگ را در طول زمان دنبال می‌کنند، شواهد محکمی درباره ارتباط بین عوامل خطر محیطی و بروز سرطان ارائه داده‌اند. برای نمونه، بررسی کارکنان صنایع آزبست نشان داده است که استنشاق ذرات آزبست ارتباط مستقیمی با افزایش موارد سرطان ریه دارد. همچنین تحقیقات مشابه در جوامع شهری و روستایی، رابطه مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده با افزایش ریسک سرطان کولورکتال را نشان داده است.
دکتر چمن با اشاره به اهمیت اقدامات پیشگیرانه، راهکارهای اساسی برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان را معرفی کرد. رعایت تغذیه سالم، کاهش مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده، پیروی از رژیم غذایی مدیترانه‌ای، فعالیت بدنی منظم، محافظت در برابر نور خورشید، واکسیناسیون علیه هپاتیت B و HPV و کاهش مواجهه با عوامل خطر محیطی و شغلی از جمله این اقدامات هستند. وی افزود که پیشگیری از سرطان تنها به تغییر رفتار فرد محدود نمی‌شود، بلکه اصلاح شرایط محیط‌های کاری، ایجاد حمایت قانونی برای کارگران و ارتقای آگاهی عمومی نیز اهمیت بالایی دارد.
وی تأکید کرد که سبک زندگی سالم، علاوه بر پیشگیری از سرطان، می‌تواند سلامت کلی بدن را ارتقا دهد و از ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و اختلالات متابولیک نیز جلوگیری کند. انتخاب یک رژیم غذایی غنی از میوه‌ها و سبزیجات تازه، مصرف غلات کامل و کاهش مصرف قند و چربی‌های اشباع و فرآوری‌شده، از اصول کلیدی در پیشگیری از سرطان است. همچنین ترک دخانیات و محدود کردن مصرف الکل نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های ریه، کبد، مری و سایر سرطان‌ها دارد.
دکتر چمن افزود که فعالیت بدنی منظم، حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی متوسط در هفته، می‌تواند علاوه بر کنترل وزن، تعادل هورمونی را حفظ کرده و سیستم ایمنی بدن را تقویت کند. این موارد به کاهش التهاب مزمن در بدن و جلوگیری از جهش‌های سلولی که منجر به سرطان می‌شوند، کمک می‌کند.
در نهایت، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تأکید کرد که پیشگیری از سرطان یک فرآیند جامع است که ترکیبی از رفتارهای فردی و اصلاح محیط‌های کاری و اجتماعی را می‌طلبد. بدون شک، ایجاد محیط‌های سالم، کاهش آلودگی‌های شیمیایی و زیست‌محیطی، ارتقای استانداردهای ایمنی در مشاغل پرخطر و آموزش جامعه در زمینه عوامل خطر و علائم هشداردهنده سرطان، از ارکان اصلی کاهش بروز این بیماری محسوب می‌شود.
به طور خلاصه، تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، محافظت از خود در برابر عوامل محیطی و شغلی و افزایش آگاهی عمومی، گام‌های مؤثر و علمی در پیشگیری از سرطان هستند که می‌توانند سلامت جامعه را به شکل قابل توجهی ارتقا دهند. این اقدامات علاوه بر کاهش خطر ابتلا به سرطان، به بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر نیز کمک می‌کنند.
به نقل از وزارت بهداشت