آلودگی هوا و نقش مستقیم آن در تشدید آلرژی و آسم | هشدار متخصص ایمونولوژی

آلرژی و آسم از جمله شایع‌ترین بیماری‌های تنفسی در جهان هستند که امروزه به دلیل افزایش آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی، روندی صعودی در بروز و شدت علائم آن‌ها مشاهده می‌شود. دکتر ملیکا زارعی، فوق تخصص ایمونولوژی و آلرژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در گفت‌وگویی علمی به بررسی ابعاد مختلف این بیماری‌ها و نقش آلودگی هوا در تشدید آن‌ها پرداخت.

آلرژی چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

به گفته دکتر زارعی، آلرژی واکنش غیرطبیعی و اشتباه سیستم ایمنی بدن نسبت به مواد معمولاً بی‌ضرر است. در افراد مستعد، سیستم ایمنی به جای مقابله با ویروس‌ها و باکتری‌ها، نسبت به عواملی مثل گرده گیاهان، گرد و غبار یا برخی مواد غذایی واکنش شدید نشان می‌دهد. این پاسخ اغراق‌آمیز موجب بروز علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و حتی آسم می‌شود.

تفاوت آلرژی با عفونت‌های تنفسی

برخلاف عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی که معمولاً بین ۳ تا ۷ روز طول می‌کشند، علائم آلرژی مزمن و طولانی‌مدت هستند و اغلب با تب همراه نیستند. به عنوان مثال، آلرژی فصلی ناشی از گرده گیاهان از اوایل بهار آغاز شده و تا اواخر پاییز ادامه می‌یابد. این تفاوت زمانی و طولانی‌مدت بودن علائم، از مهم‌ترین شاخص‌های تشخیص آلرژی در مقایسه با عفونت‌های معمول است.

علائم شایع آلرژی و نقش ژنتیک

علائم آلرژی تنفسی شامل عطسه‌های مکرر، آبریزش بینی، سرفه‌های شبانه، خس‌خس سینه، خارش چشم و گلو، و حتی پولیپ بینی است. دکتر زارعی تأکید کرد که علاوه بر عوامل محیطی، ژنتیک نقش مهمی در بروز آلرژی دارد. در کودکان پدیده‌ای به نام "رژه آلرژی" دیده می‌شود؛ به این معنا که آلرژی از دوران شیرخوارگی با حساسیت غذایی و اگزما شروع شده و در سنین بالاتر به آسم و مشکلات تنفسی ختم می‌شود.

خطر خوددرمانی در آلرژی

این متخصص هشدار داد: نادیده گرفتن علائم آلرژی یا درمان‌های خودسرانه می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. التهاب ناشی از آلرژی در راه‌های هوایی در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند به آسم مزمن، عوارض ریوی و کاهش کیفیت زندگی بیمار منجر شود. وی افزود: تنها راهکار درست، مراجعه به پزشک و درمان علمی و اصولی است.

آلودگی هوا؛ عامل تشدید آلرژی و آسم

دکتر زارعی تأکید کرد: آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید علائم آلرژی و آسم است. آلاینده‌های ناشی از دود خودروها، کارخانه‌ها، سیگار، قلیان و حتی مواد شیمیایی خانگی می‌توانند آلرژن‌ها را با خود حمل کرده و مستقیماً وارد دستگاه تنفسی کنند. این آلاینده‌ها مانند وسیله نقلیه‌ای برای ورود عوامل حساسیت‌زا به ریه‌ها عمل کرده و باعث بروز یا تشدید علائم می‌شوند.

تغییرات اقلیمی و افزایش فصل آلرژی

یکی دیگر از عوامل مؤثر در گسترش آلرژی، تغییرات اقلیمی و افزایش گرمای زمین است. این تغییرات موجب جابه‌جایی و طولانی‌تر شدن فصل گرده‌افشانی گیاهان شده و مدت زمان بروز آلرژی را افزایش داده است. در نتیجه بیماران مبتلا به آلرژی فصلی، زمان بیشتری را درگیر علائم بیماری خواهند بود.

آلرژی، آسم و بیماری‌های خطرناک‌تر

به گفته این فوق تخصص، مواجهه مکرر با آلودگی هوا نه‌تنها باعث تشدید آلرژی و آسم می‌شود، بلکه زمینه‌ساز بیماری‌های جدی‌تری مانند بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) و حتی سرطان‌های دستگاه تنفسی است. التهاب مزمن ناشی از آلاینده‌ها می‌تواند به تخریب بافت ریه منجر شده و سلامت عمومی فرد را به شدت تهدید کند.

گروه‌های حساس در برابر آلودگی هوا

بر اساس گفته‌های دکتر زارعی، برخی گروه‌ها آسیب‌پذیری بیشتری در برابر آلودگی هوا دارند. این گروه‌ها شامل:

• کودکان به دلیل رشد ناکامل دستگاه تنفسی

• مادران باردار

• سالمندان

• افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی

همچنین کسانی که به دلیل مشکلات بینی مجبور به تنفس دهانی هستند، بیش از سایرین در معرض خطر قرار دارند زیرا فیلتر طبیعی بینی در آن‌ها عمل نمی‌کند.

توصیه‌های مهم برای بیماران آسم و آلرژی

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر بیماران، راهکارهای زیر را توصیه کرد:

• پرهیز از حضور طولانی‌مدت در فضای باز هنگام آلودگی شدید هوا

• استفاده از ماسک‌های استاندارد مانند N95

• استفاده از دستگاه‌های تهویه و تصفیه هوا در منزل

• خودداری از انجام ورزش‌های سنگین در فضای باز هنگام آلودگی

• پرهیز از استعمال دخانیات، به‌ویژه سیگار و قلیان

هشدار درباره دخانیات

دکتر زارعی همچنین با ابراز نگرانی از روند رو به رشد مصرف سیگار و قلیان، به‌ویژه در میان بانوان جوان، گفت: دخانیات نه‌تنها آلرژی و آسم را تشدید می‌کند بلکه عواقب جبران‌ناپذیری برای سلامتی ریه و کل بدن دارد.

نقل از سایت وزارت بهداشت